Será o meu corazón quen sinta o vento

Outra vez un verso de Avilés de Taramancos para titular unha entrada. Volvo recorrer ao arquivo para seguir falando de barcos, que é como seguir falando de nada, de cousas que pouco importan. Mais coido que o encontro de embarcacións tradicionais que tivo lugar no Freixo o pasado verán si tivo a súa importancia. Desde logo moito mérito o traballo da Asociación Cívico-cultural Terra de Outes, do voluntariado e de todas aquelas persoas e institucións que colaboraron na obra viva que era ver o peirao do Freixo tan lucido durante aqueles catro días de xullo. 

Se penso nestes encontros o primeiro que me vén ao acordo é o tempo que pasei neles na compaña de Eva, sobre todo aquela noite sentados no espigón, vendo o mar tan escuro, tan luminoso o seu sorriso, as ondas calmas a bateren. Despois lembro o barullo da festa, a alegría da xente, as caras de sono e resaca dos barqueiros. Tamén teño algunha fotografía que me axuda a recordar todo isto.

Onte souben que Terra de Outes ten cerca de mil fotos como testemuño deses actos. Xa sabedes que a imaxe da entrada anterior provén do arquivo desta asociación. A seguir amósovos outra instantánea dunha embarcación. En realidade vouvos amosar o texto que quero compartir aquí (e será como continuación do que publiquei o outro día). Saíu no nº 23 da revista Terra de Outes, especialmente dedicada ao encontro do Freixo. Como veredes, na sección "Foto Antiga". A imaxe vina por primeira vez no libro A carpintería de ribeira e os estaleiros no Concello de Outes, de Xoán Francisco García Suárez (Toxosoutos, 2008), co seguinte pé de foto: "Lancha ou bote sancosmeiro. (Foto: Fernando Alonso Romero)". Os sancosmeiros, ademais dos sombreiros de palla usados polas labregas da comarca, son, ou eran, as dornas típicas de San Cosme (é dicir, de Outes), e Fernando Alonso Romero é un coñecido profesor da USC que, entre outras cousas, é experto en embarcacións antigas. No meu texto aventureime a poñer que a fotografía fora tomada por el, polo que puxen "foto antiga" así, entre aspas. Mais non sei se será unha foto antiga que el reproduciría. É unha imaxe moi fermosa. Vou dicir un pecado: é case tan fermosa como os versos de Avilés de Taramancos. Vou dicir unha verdade: é case tan fermosa como Eva. A min a foto inspiroume este comentario (se vos custa lelo, tédelo abaixo transcrito; e coa puntuación orixinal, máis correcta):

Será o meu corazón quen sinta o vento      

Hai dous libros que non deben faltar na biblioteca dos que amades o mar. Un é o de Xoán Francisco García Suárez, do que se dá noticia nas páxinas precedentes desta revista. O outro é de Xosé Agrelo Hermo: Derrota e singraduras do Joaquín Vieta. Ambos os dous comezan con cadanseu poema de Antón Avilés de Taramancos (poeta do mar, como se demostra noutro artigo deste número), amigo que foi dos dous autores; e curiosamente as dúas citas están tomadas do mesmo poemario: As torres no ar. 

O instante que recolle a "foto antiga" (tomada polo investigador Fernando Alonso Romero) podería ser glosado só empregando versos soltos de Avilés: "arrecendendo a aceite de liñaza de roupa mariñeira,/ a saín e argazo,/ a escuma fresca, a brea, a galipote".

Dous ou tres homes gobernan unha lancha ou bote sancosmeiro (aproximadamente 6,70 m. de eslora e 2,20 m. de manga, con vela latina; adaptación outense da dorna, onde o mar se chama de San Cosme). Un vento de nada incha a vela e mais as camisas. Mar de prata que se torna chumbo na fotografía. Xa só contemplamos embarcacións así nas vellas fotos, nos bos libros, ou nos museos que aínda nos deixan ter.

Auga, madeira e vento. Non son instrumentos musicais, mais son as pezas que fan danzar en voltas imposíbeis, cal na memoria da xente máis vella, os veleiros: camelias do mar, chamáballes Avilés de Taramancos. E ben chamados estaban.

Na outra banda do mar constrúen o navío

Hai uns meses, máis ou menos pola época na que redactaba os textos das últimas entradas aquí publicadas, Ana Martínez Pedrosa propúxome colaborar esporadicamente coa axencia EFE, da que é delegada xeral en Galiza. Esta Ana é unha xornalista de raza, como se dicía antigamente. Tamén ten o don da persuasión, pois foi ela mesma quen me fichara para o ABC. Igual hai entre vós quen teña a malicia de considerarme un mendigo que vai de redacción en redacción pedindo por caridade un espazo para as súas colaboracións xornalísticas. Todo pode ser. O caso é que fun xuntando algunhas crónicas (tituladas pseudo-intimamente "As Crónicas de Naifa") que foron aparecendo aquí e acolá ou ficaron inéditas. Irei recuperando algunhas no blogue (teño tamén entrevistas, mais por agora non vou botar man delas; prefiro manter o hábito de sempre: texto tipo crónica ou columna literaria da miña autoría acompañado de imaxe).
Busquei o correo que lle enviei a Ana no medio do verán e foi así como vin saber que o día 10 de xullo de 2013 enviaba "a primeira das miñas crónicas (desculpa o retraso, mais teño a cabeza moi liada estes días)" á axencia EFE (xa mandara un texto anterior, pero iso non vén ao caso). A miña intención era que se publicase de inmediato, pois falaba de actos que ían ter lugar do 11 ao 14 de xullo de 2013 (é dicir, a partir do día seguinte ao meu envío). O artigo, que contén no seu título o nome deste blogue, di:

No ano 1993 escoitei falar por vez primeira do poeta Antón Avilés de Taramancos. Unha profesora tentou ilustrarnos no instituto, o día do cabodano. Si coñecera levemente o taberneiro Antón Avilés Vinagre, mais non maxinara que aquela mesa de tasca ateigada de papeis e dicionarios fose o escritorio dun poeta. Hoxe tómolle prestado un verso para o meu título. Moitos poemas seus acompañáronme, como ondas e vento, na travesía da vida (mesmo fun acusado de plaxialo nun concurso!), mais escollo agora o que inicia así: "Na outra banda do mar construen o navio:/ o martelar dos calafates resoa na mañá, e non saben/ que están a construir a torre de cristal da miña infáncia". (Podedes seguir lendo aquí, no xornal dixital onde mo publicaron, unha bitácora da Ría de Muros e Noia.)

Embarcacións tradicionais amarradas no peirao do Freixo durante o encontro. 

Arquivo: Terra de Outes

Agasallo de sombras

Dez anos atrás aínda me interesaba moito o teatro. De feito lembro que me interesaba máis ca o cinema. Asistía a representacións e mesmo lía textos dramáticos con frecuencia. Mais agora rara vez vou ao teatro. Esta debeu ser unha das últimas obras que fun ver daquela:

Creo que Vidal Bolaño había pouco que morrera cando a vin (no Coliseo Noela). Non me atrevo a aseguralo. Por acreditar tanto nas lembranzas coido que cometín un erro na última columna que me publicaron no ABC. Despois xa vos conto, agora podedes lela:

Soñei con Roberto Bolaño (o galego) esta noite. Só lembro algúns soños que teño pouco antes de espertar, cando o sono non é moi profundo porque a ansia por erguerme non me deixar durmir ben. Vidal Bolaño chamaba por min desde un cuarto contiguo ao meu dormitorio; quería ensinarme o que estaba a escribir. Erguíame da cama e ía onde el estaba. O seu cuarto ulía a tabaco e a libros. Agardaba polo meu veredicto malencarado, entre a molestia e a resignación, co eterno Ducados na man, sentado diante dunha computadora case idéntica a esta na que eu tecleo. Pola pantalla cruzaban sombras intermitentes, coma nas antigas computadoras.

A primeira obra que lin de Roberto Vidal Bolaño foi Bailadela da morte ditosa. O libro metéuseme nunha conversa inesquecible co tamén finado Pepe Agrelo, desas que falan de como a vida imita a arte. E unha conversa sobre o libro metéraseme nun soño o 16 de xuño do ano 2000: nunha igrexa asistía a algo similar a unha representación teatral; o director saía a escena para declararse culpable da propia obra. Eu non estaba alí, naquela igrexa, mais "podía" velo todo. Nos bancos-butacas estaban sentados os actores, disfrazados, increpando ao director, devorado polo pánico. As luces apagábanse. Anotei o soño para unha peza futura que, coma sempre, nunca levei a cabo.

O 11 de setembro de 2002 espertáronme coa noticia da morte do Bolaño galego. Esa noite escribín no diario sobre o escritor, ao que coñecera, tamén no 2000, nunhas xornadas sobre escrita dramática organizadas por Gustavo Pernas no Consello da Cultura Galega, cando me atrevín a falar con el (unicamente obtiven unha resposta parca e desganada), nunha das moitas pausas que el facía para ir fumar durante as intervencións dos ponentes. Só o volvín ver, por vez derradeira, no escenario, cando representou na Serra de Outes o seu monólogo Oración ao Apóstolo. Percorréronme o espiñazo sombras intermitentes cando, tras ofrecerlle un cigarro ao apóstolo ausente e pedirlle permiso para fumar, volvía gardar o paquete de Ducados. Foi como souben que deixara o tabaco. Por un intre pensei que aquel home a un nariz de pallaso pegado, fumador impenitente, non era sombra do que fora; mais a obra seguía a ser perfecta. Que veredicto ía darlle eu? 

Publicado na sección Artes & Letras Galicia, 

no diario ABC do 29 de xuño de 2013

Buscando material gráfico (que sabía que tiña gardadado nalgures) sobre Roberto Vidal Bolaño, para poder ilustrar esta entrada, fun dar cun par de carpetas plásticas onde, por sorte, tiña cartaces de representacións e recortes de prensa. Pero o mellor de todo é que tamén atopei materiais daquelas Xornadas Sobre a Escrita Dramática (coordinadas por Gustavo Pernas e Cándido Pazó). O sábado 27 de maio do 2000, ás 12:00 horas, tivo lugar a mesa redonda "A dramaturxia: entre a palabra e a imaxe", coa participación de Fermín Cabal, Roberto Vidal Bolaño e Xesús Ron (presentados por Cándido Pazó). A continuación transcribo dos apuntamentos que fun tomando mentres el disertaba:

"*Roberto Vidal Bolaño

 Toda escrita dramática aspira a ser suxeito do acto escénico. O carácter perecedeiro do teatro fai que o autor escriba para un tempo, medio e público concretos.

Antes o autor era o xefe, os directores e actores eran meros altofalantes. Logo colleu máis importancia a escrita escénica. O director ten unha soberanía hoxe que se cadra nunca a tivo o autor. A ditadura do autor foi substituída polo director, actores, etc.

O teatro galego actual, e español en xeral, non sería o que é de non ser polo proteccionismo do Estado, que se acepta, acéptase nun marco que condiciona moitas cousas (en Galiza: a lingua, por exemplo). Son as compañías as que deciden escenificar, e non o autor. Aquí o proteccionismo é coas compañías, non cos autores. Tanto ten montar un autor galego, vivo, morto, ou montar Shakespeare... Nada cambia".

E na quenda de debate aínda engadín:

"Vidal Bolaño

Escribe de dúas maneiras:

1) Pon palabras e despois usa imaxes como espectáculo, tendo en conta o orzamento, o público, os personaxes...

2) Por gañar premios. Como fixo por exemplo con Días sen gloria, que foi escrita para tres actores, pero despois escribiuna para gañar un premio e aumentou os actores a cinco.

*Hai parte da súa obra que ten influencias do cine, pero realmente é o teatro o que inflúe no cine. El tenta escribir Teatro Isabelino.

*O único que recolle do cine son os xéneros de cine".

Imaxino que foi ese día cando digo que me atrevín a falar con el. As notas servíronme despois, cando faleceu, para redactar un texto cativo (tituleino "Teatro crítico e universal") nun especial que fixemos n´A Caramuxa (nº 9, 2002). Lembro que Manolo do Río mo botou en cara. Daquela, como puxera todo o meu esforzo en escribilo, non o entendía, mais hoxe si. Ao lado dos artigos de Damián Villalaín e do propio Manolo (co pseudónimo Dom Rojo-até-as-Cachas), o meu non tiña brillo ningún. Que lle queredes? Non se aprende nunca a escribir. 

Ao inicio desta entrada comentaba un suposto erro na columna do ABC. O caso é que non estou seguro de se o monólogo que vin na Serra de Outes (na compaña de Manolo do Río) foi Oración ao Apóstolo, como publiquei; máis ben debeu ser Sen ir máis lonxe a obra que vimos, pois é da que gardo o cartaz:

Si, daquela aínda ía ao teatro.

Risco, pneumático

Imaxino que xa teredes cumprido coas vosas obrigas fiscais. Se non o fixestes non vos preocupedes demasiado, pois ultimamente non parece ser cousa de importancia, e cun pouco de sorte igual ingresades nese selecto club de xente tan rica e tan lista que nin sequera se ve na obriga de facer contribución tributaria. Se aínda así queriades estar en orde coa Facenda estatal coido que o prazo xa rematou onte. Visto que tamén rematou o prazo que me marquei para volver escribir aquí, tráiovos hoxe, sen máis dilación, un textiño sobre Vicente Risco (no seu quincuaxésimo cabodano) onde inclúo, casualmente, unha alusión esotérica ás cuestións fiscais daqueloutros violentos anos dez:

Folleto plurilingüe da Fundación Vicente Risco, 2009

 Hai un par de días, remexendo nos libros, lin a cachos a edición facsimilar de La Centuria. Revista neosófica. Como este 30 de abril é o cincuenta cabodano de Vicente Risco, deume por botarlle un ollo a esta revista ourensá, da que foi director. O primeiro número (dos sete que durou, entre 1917 e 1918) abría cun texto de presentación, do cal escollo un fragmento que sería un magnífico inicio de novela: "Orense dista seiscientos kilómetros de Madrid y acaso menos de Nueva-York. En todo caso, LA CENTURIA viene a acortar esta última distancia. Orense no tiene nada de cosmopolita ni de típico, de futurista ni de tradicional: muchas casas viejas y ninguna antigua. Pero tiene carreteras y además nos tiene a nosotros". 

Risco era un inadaptado, un "raro". Como non o ía ser un lector dos poetas simbolistas franceses, de Henri Bergson, de Rabindrananth Tagore, d´ O Budismo Esotérico de Alfred Percy Sinnet e das obras de Helena Blavatsky, naquel Ourense tan lonxe de todo? Un que se sentía máis en Europa ca en España e máis en Oriente ca en Europa. Aínda lembro as leccións (do profesor Xavier Castro, no instituto; e de Anxo Tarrío, na facultade) sobre a tipoloxía humana expresada por Risco (seguindo a desenvolvida polos gnósticos, a partir da distinción paulina entre carne e espírito) no seu ensaio "Nós, os inadaptados" (1933): "Os homes vulgares, os homes do común, corresponden aos hylicos ou materiais; os homes de talento, os simplemente cerebrais, corresponden aos psíquicos; os homes de espírito corresponden aos pneumáticos". Non sei en que tipo me encadraría eu (coido que no segundo non). Supoño que, parafraseando ao autor, todas as persoas deste mundo son sempre asegún. Por iso o Vicente Risco de 1917 xa non é o de 1920 nin o de 1930 nin o de 1938.

Volvo ler os curiosos horóscopos en La Centuria, do káiser Guillermo II, do rei Alfonso XIII, do primeiro ministro Lloyd George, do príncipe Luis Amadeo de Saboya e do goberno de García Prieto. Sen dúbida este último é o meu preferido: "Hacienda: Ciertas estrellas, conjuntas a Marte, dan el renacimiento de viejas corruptelas en este departamento, inclinadas al favoritismo de la empleomanía superflua y a las enfermedades viejas de nuestro sistema económico"… E ata aquí podo seguir lendo.

Publicado na sección Artes & Letras Galicia, 

no diario ABC do 27 de abril de 2013

Velaquí tedes o horóscopo do nº 5. No reverso desta páxina figuraba a cita que reproducín sobre o departamento de Facenda. Recoméndovos a súa lectura. Veredes que os astros non variaron moito a súa posición. 

LA CENTVRIA. Ed. facsimilar. Sotelo Blanco, 1981

Neva

Quedaron atrás os días de perpetua chuvia e veu arrimando un sol tímido. Por veces vai frío. Temporal de vento frío. As folerpas da neve do pasado marzo aínda lamben os vidros da nosa memoria. Era moi neno cando pisei a neve na azotea da casa de meus padriños. Camiño pola neve, con moita roupa de abrigo, no reducido espazo onde se me permite xogar. Unha pedra medio cuberta polo manto branco chama a miña atención. Doulle a volta. Debaixo hai unha serpe; talvez unha cría de víbora. Pode que sexa a miña primeira lembranza, pero non recordo máis. Talvez a esmagase coa mesma pedra; talvez fuxise reptando pola neve fría.

Xa vos falara de pasada daquela vez que nevara á saída dun cine de Noia, na miña adolescencia, e hoxe complétovos algo máis o mapa do frío. Quizais leades isto e fóra bata o sol, xa non tan tímido. Mesmo pode que un sol deses que baldan. Cando escribín unha columna sobre a neve para o xornal ABC non nevaba fóra. Por iso, mentres pensaba en redactar esta entrada, ademais de a aquela tarde remota, volvín a aqueloutra na que Bernardo Atxaga andaba por acá e puiden escoitarlle que unha vez, un día de verán de moito calmuzo, el estaba pechado nun cuarto, escribindo, con máis gana de estar na praia; morría de calor, o sol petaba fóra mais el escribía un relato sobre a neve; e sentiu que tiña un oficio ben estraño. 

Se o queredes máis literario aínda, e relacionado con Joyce (que será protagonista do meu texto), só tedes que ir á última páxina de Molloy, de Samuel Beckett (sombra de Joyce que un día logrou despegarse dos pés do ídolo, grazas a que comprendeu que onde o outro sumara el tiña que restar; namorouse da obra de Joyce até a extinción do estilo e a filla de Joyce namorouse del até a esquizofrenia): "Daquela entrei na casa e escribín: É medianoite. A chuvia bate nos cristais. Non era medianoite. Non chovía". Se queredes que alguén con opinión autorizada vos anime a ler, ou reler, Molloy, non se me ocorre ninguén mellor ca Enrique Vila-Matas. Eu só podo animarvos a que leades o texto que escribín para o ABC.

Se subides neste coche nevado levaravos a el

É bo que haxa ritos. Un dos meus é ler cada ano, a ser posible na Noitevella, o relato "Os mortos", de James Joyce. Pode semellar pedantería, mais para min é necesidade. A necesidade de aprender (e aprehender) unha escrita de prata e de sombras, a caer oblicua cara ás luces. Non teño en moita estima (quizais pola miña incapacidade) o resto do libro Dubliners, mais o relato que o pecha é unha alfaia, a proba que desmontaría calquera ataque contra Joyce. A perfección habita alí, se sabemos escoitar podemos finalmente "heard the snow falling faintly trhough the universe and faintly falling, like the descent of their last end, upon all the living and the dead". Camilo José Cela tomou boa nota da lección, e aplicouna no inicio e na fin de Mazurca para dos muertos, mudando a neve por chuvia e orballo: "llueve sobre los vivos, los muertos y los que van a morir". "Orballo.../ Cómo vai caíndo,/ sin velo,/ sin sentilo,/ lento,/ como o vestigio platónico das horas,/ com´o tempo", deixou escrito Roberto Blanco Torres, poucos anos antes do paseo que o levou ao mundo dos mortos, a ser acariciado pola neve e polo orballo. 

Estes días estiven lendo dous cómics de Alfonso Zapico maxistrais: Dublinés e La ruta Joyce, a biografía do escritor e mais a feitura da mesma. Entrei nestas páxinas como nunha paisaxe nevada. Impactoume especialmente a historia do rapaz enfermo, namorado de Nora Barnacle, que morre pouco despois de coller unha molladura, por estar á chuvia, diante da casa dela. Máis ou menos o que lle conta Gretta a Gabriel en "The Dead".

Quizais porque unha das miñas primeiras lembranzas infantís ten a neve como protagonista, fascíname a súa maxia. Búscoa, aínda que sexa artificial, pechada nas bólas de cristal. Igual que nos libros. É un elemento moi literario. Neve e sangue, vermello sobre branco, nunha mestura imposible. Neve e recordo, como nas historias de Xuan Bello, en cuxa memoria sempre neva. Neve e amor; un haiku de Belén Sobrado: "É como a neve,/ o amor derrete e cae/ só cando quere". Unha noite de chuvia, pechado con Eva no interior do coche, nun xardín secreto, xurei amor. Cando saímos da nosa bóla de cristal, comezaron a caer mansamente e sen parar folerpas de neve. Vin como se fundían no seu cabelo; así habían fundirse contra as árbores e contra a terra, onde respiran todos os vivos, e os mortos. 

Publicado na sección Artes & Letras Galicia, 

no diario ABC do 29 de marzo de 2013

Agora debedes seguir vós o camiño a través da neve.

As fotografías anteriores fíxoas Eva en marzo deste ano.

A última bóla de cristal tamén ma regalou ela. No interior, pechada, bate a neve artificial.

Daquela entrei na casa e escribín: A neve bate nos cristais. Non nevaba.

Negreira da néboa

"As brétemas no fondo do val constitúen un trazo peculiar, sobre todo na vila do Cotón". Esta pasaxe neboenta está recollida nunha guía turística de Negreira. Sempre tiven querenza por esta vila, por estas brétemas. Acompañábanme a través dos vidros, como unha lúa tremente e teimuda, nas viaxes en coche cando traballaba no corazón das tebras nicrarienses. Imaxinaba que eu podía ser aquel personaxe de Xulián Magariños, guiando o Kalivera 30 H.P., a roer no asfalto. A estrada era unha serpe que deixaba atrás unha antiga pel toponímica: A Medoña, Xallas, Romarís, Barbazán… Naquel punto, ao pasar a ponte, era cando podía cabalgar sobre a brétema, perfume fluvial. A montaña e o río. Unha estampa oriental. Na vagoada do Tambre dorme o dragón de nubes. No corazón de Negreira dorme o meu amor. Vou ao seu encontro, unha vez máis. Atravesei paisaxes agrestes e fermosas para vir aquí. Atravesei os arcos do Pazo do Cotón por escoitar a súa respiración nocturna. 

Nun café da vila vin a Eva por vez primeira. Durante os primeiros días, antes do seguinte encontro, non daba lembrado a figura do seu rostro, envolto na brétema da memoria. Cando volvín ao bar e me atopei co escultor Andrés Barbazán sentín a tentación de pedirlle que me deseñase co seu lapis eterno a faciana do meu amor, para non devolverlla xamais á brétema. Pola Carreira de San Mauro escorría o fantasma bébedo e blasfemo de Afonso Eanes, apuñalado nunha taberna do mil douscentos e pico, a inquirir polas néboas de antano, sen dar coutado a ferida do río que lle fuxía para sempre a través da ponte.

Fun cear con Eva e vimos a Amancio Liñares, autor da guía de Negreira, facedor de libros contra a brétema da memoria. Agasalloume con outros tres nos que deixou a súa pegada: La emigración española a Europa en el siglo XX, Hijos y nietos de la emigración española e Xosé Luís Pensado, philologus et magister, in memoriam. Amancio notificounos un contratempo na saúde de Neira Vilas o mesmo día que inauguraba na Baña a exposición do cincuentenario do seu libro universal, que compartín con Eva porque quería compartir aquela néboa que non volvín ver desde a nenez. Esa néboa que habita nos libros.

Publicado na sección Artes & Letras Galicia, 

no diario ABC do 23 de febreiro de 2013

Hai tempo que quería meter esta entrada. Supoño que non serve como excusa o feito de que quixese ter algunha fotografía de Negreira envolta na néboa, tal como a teño visto tantas veces. Levaba indo a esta vila desde que era neno, mais en visitas moi espazadas. Todo cambiou cando me destinaron ao IES Xulián Magariños no 2006; era o meu segundo destino docente e só botei alí un par de meses. Foi pouco tempo, mais tiña unha lembranza moi nítida da fermosa paisaxe que vía desde o coche, dúas veces ao día de luns a venres. No 2010 quixo o azar que volvese traballar no mesmo instituto; desta vez un trimestre. Volvín ver o dragón de nubes a cruzar o val do Tambre. 

Agora sigo indo a Negreira, por outras razóns, como puidestes ler na flor de papel precedente. Tamén no meu planeta hai unha flor moi especial. Cando xa enviara o texto á redacción de ABC asaltoume unha frase final, un broche para aquela columna literaria, ao modo dunha fiinda nunha cantiga de amor medieval. Pedinlles que modificasen o final por estoutro:  "Esa néboa que habita nos libros. E no amor". Ou non viron a mensaxe ou non fixeron caso, seguramente con maior rigor estilístico ca o meu, porque a última frase  non apareceu. 

Esta mañá erguinme con gana de escribir. Pero logo cambiei de idea e púxenme a ler a prensa en internet. Reparei na cita que abre a páxina do Diario Kafka, a sección cultural de eldiario.es; como non podía ser menos, é de Kafka, extraída dos seus diarios: "Evadiuse dos seus círculos. Envolveuno a néboa". Pensei que era un sinal que me estaba dicindo: "escribe dunha puta vez o que tes que escribir". Non podía poñer máis excusas. 

E por fin tiña as imaxes que quería. A noite do 7 de abril de 2013 paseaba con Eva por Negreira. Pedinlle que me acompañase até o Cotón, para sacar algunha fotografía coa que ilustrase esta entrada. Non había néboa, mais tiña que facer dunha vez as malditas fotos. Non trouxera cámara e botei man da do móbil. As imaxes non valían para nada. Por sorte a de Eva ten maior calidade. As estampas nocturnas que aquí vedes, Negreira envolta no misterio a falta de néboa, débollas a ela. Igual que lle debo tantas outras cousas. 

Medalla de ouro

Esta tarde deixáronme no parabrisas do coche un deses letreiriños que nos animan a desprendernos do ouro, que nos prometen que pagan máis ca ninguén. Un deses letreiriños que me deron a idea da primeira flor de papel que lle dedicaba ao vil metal: "Compro ouro", á que seguiría "Merda de ouro". Como sabía ben que non cumprira a miña promesa de actualizar o blogue máis a miúdo, decidín, para disimular, volver escribir aquí in extremis antes de rematar febreiro (como fixen o mes pasado). Aínda lle ando a dar voltas a unha hipotética cuarta columna sobre o tema, pois quedaron moitas ideas na gabeta, mais xa se verá. Por se non abondase, pasei dúas veces por diante dunha desas tendas máxicas que nos converten o ouro da familia en fráxiles billetes crocantes; e, xa na casa, cando comezo a teclear estas liñas, soa na radio a ópera Das Rheingold (O ouro do Rin), de Richard Wagner, o cal deixa de ser unha casualidade para converterse en puro determinismo. 

Por iso quero contarvos unha historia de cando España era centro mundial, alá polo ano 92, grazas a unhas logradas capas de maquillaxe perfecta que disimulaban o remorso poscolonial e mais a corrupción. Daquela as iconas infantís de moda eran Curro (palabra que, como ben sabedes, no español coloquial significa "traballo", o cal semella unha macabra premonición; e logo non lembrades tamén aquela famosa campaña publicitaria "Curro se val al Caribe"?, pois disque hai grandes fortunas evadidas flotando naqueles mares, todo un acto de xustiza poética na ida e volta de capitais) e Cobi, a quen lles viría facer compaña o Pelegrín. Unha das miñas maiores preocupacións era xogar ao futbolín e obter refrescos das máquinas expendedoras co menor gasto económico posíbel. Xa daquela sentía a chamada do ouro. O seu berro viña de moi lonxe, como se estivese atrapado nos grosos muros desta torre:

Torre do Ouro, Sevilla. Foto: María Infante, 2010. 

E esta é a historia, que remata na mesma torre, tal como a publiquei hai pouco:

A inicios dos noventa, cando estaba no sétimo círculo infernal da escola primaria, fun por vez primeira a Sevilla, a cidade á que noutrora, segundo lin, chegou tanto ouro americano que as rúas poderían estar empedradas con el. Coincidindo co fastoso "V Centenario", España era centro da atención mundial, e non pola pésima situación económica nin pola corrupción, senón por mor da Expo´92 e mais dos Xogos Olímpicos de Barcelona. Na illa da Cartuja, durante a exposición universal, roubáronme todo o material informativo que fora acumulando nunha bolsa durante a visita aos distintos pavillóns. Só puiden salvar os folletos que collín no da ONCE sobre o alfabeto braille e mais a lingua de signos. Por veces consolábame imaxinando a decepción que levaría o delincuente ao comprobar que o único que furtara era unha morea de papeis; iso si, para min, cun gran valor.

Pola noite recei, apertando no puño unha medalla de ouro da Virxe do Carme, pedindo o castigo do malfeitor. Atopáraa sendo moi neno nun camiño e para evitar que ma quitasen os compañeiros da pasantía tiven que loitar como un atleta e acabei malferido. Aquel anaquiño de ouro valía máis que o propio metal; nel concentrábase o meu sufrimento e toda a miña fe. 

O mesmo acontece coas medallas de ouro olímpicas, cuxo valor tampouco reside na súa composición: pesan catrocentos doce gramos, dos cales só uns seis son de ouro, e o resto compóñeno un 93% de prata e un 6% de cobre, o cal equivale a pouco máis de cincocentos euros. As dos pasados Xogos de Londres foron fabricadas con metal extraído das minas Kennecott Utah Copper de Rio Tinto (Salt Lake City) e Oyu Tolgoi (Mongolia), igual que podía extraelo, digo eu, a Edgewater Exploration Ltd. nas minas de Corcoesto (Cabana de Bergantiños). No reverso figura a deusa grega da vitoria, Niké. Ata o comezo dos Xogos foron custodiadas, como antano se facía cos delincuentes, na Torre de Londres. Tamén foi usada como prisión a Torre do Ouro, en Sevilla, que ben podería ser rehabilitada para este uso, a fin de acoller ilustres ladróns, que arelan o ouro mais non a dureza da mina, dos que a Xustiza (cega e xorda) parece pasar olimpicamente.

Publicado na sección Artes & Letras Galicia, 

no diario ABC do 26 de xaneiro de 2013

Pasaron os anos e aínda non cambiei tanto:
o ouro chama por min mais nunca o atopo.

Un cuarto de seu

Por fin vou rematando de poñer orde no meu estudio. Non pensedes que é doado. Levo anos traballando aquí, rodeado de libros e papeis, sobre todo papeis, xa vellos, acumulando pó. Chegara a hora de clasificar dunha vez tantos recortes de prensa, materiais escolares, manuscritos, cartas, fotografías, facturas e documentos de todo tipo. Agora anda todo por carpetas e caixas, cada cousa no seu sitio. O que non vou precisar a curto prazo mesmo o coloquei fóra do cuarto, para ter máis sensación de amplitude, ou de orde. Non son moi ordenado cos papeis nin cos libros, pero dá gusto ver o traballo feito. Se non fago limpeza máis a miúdo non é por preguiza, senón porque me mete moito medo limpar o po, xa que son alérxico. Cada vez que me poño con estes mesteres acabo a esbirrar seguido, sen poder respirar polo nariz, sen poder durmir pola noite. Desta volta afectoume menos, porque fun pouco a pouco; aínda así a miña moza pensou que non sería quen de volver respirar con normalidade nunca máis.

Lembro que no verán do 2008 fixera propósito de organizar os estantes e clasificar os documentos que tiña por aí soltos. Unha forte torzón no tocelo dereito impediume continuar: ao non poder andar subindo e baixando escaleiras con facilidade tiven que aprazalo. E apraceino tanto que a día de hoxe aínda non cumprín o propósito. Fun, iso si, movendo algo de aquí para alá de cando en vez, nos últimos catro anos, comprobando como os estantes xa ían quedando pequenos para tanto libro. Ordenei os dous estantes do cuarto, onde os libros (narrativa e poesía) case chegan ao teito. Ordenei o estante do salón, onde as películas ocultan parcialmente dúas coleccións de libros. Ordenei os catro estantes (calma: dous son medianos e tamén conteñen os cedés) que bordean as dúas paredes externas do estudio: historia, etnografía, pedagoxía, narrativa e poesía galega, biografía, filoloxía, teatro, banda deseñada, arte, xornalismo, música, cinema, filosofía, política, economía, antropoloxía, relixión e algunhas revistas. Ordenei os estantes do estudio: un con enciclopedias, dicionarios e arquivadores; outro (en realidade o meu antigo escritorio) con libros de filoloxía galega e a bibliografía que manexo para dúas novelas que levo rumiando desde os dezanove anos polo menos; tamén aproveitei o oco do moble do reprodutor de música; mesmo hai libros nun vello moble bar que hai no descanso das escaleiras do faiado.

Agora tamén hai libros en caixas (xa tiña exemplares das traducións que fixera para Toxosoutos, mais era reacio a almacenalos así porque pensaba que aínda había sitio suficiente, mais ao final rendinme). E sobres en caixas. E carpetas en caixas. E tería que haber máis. Ou tería que haber menos, pois moito do que conservei igual debía gardalo no caldeiro do lixo; seguramente teña a síndrome de Dióxenes, porque non son moi amigo de guindar coas cousas, aínda que obxectivamente xa non sirvan. Bótolle a culpa a que poden servirme para documentación á hora de escribir, e así me vai. 

Como digo, por fin vou rematando de poñer orde no meu estudio. Mentres escribo isto aínda teño enriba da mesa unha morea de papeis que agardan vez para seren arquivados, mais o peor xa pasou. Quizais sexa a única escusa (sen contar a dedicación ao amor) para explicar por que hai un mes que non publicaba aquí (se vos serve de pretexto aínda o reforzo engadindo que non lin máis de cinco libros nos dous últimos meses, cando noutrora podía ler até uns vinte nas vacacións de Nadal). Teño mentes de continuar falando do rumbo que foi collendo Emily on the road nun par de entradas, mais aínda hai que maduralas, e non quería deixar que pasase xaneiro sen actualizar o blogue. Por iso me tedes aquí falando do cuarto onde escribo. Máis ben quería falar da mesa de traballo, e vouno facer. Fíxoma meu pai, e non hai mesa que se me dea coma ela. Talvez axude o feito de que non me batan os xeonllos arriba. Téñolle tanto cariño que me doeu moito cando, hai pouco tempo, a deixei marcada por mor dunha candea que ardeu de máis. Nela escribín a man e a computadora, lin, estudei, corrixín exames e traballos, mesmo almorcei moitas veces. 

Na primeira entrada xa vos presentaba a miña mesa. O seu aspecto vai cambiando, como a paisaxe, co pasar dos anos. Polo que haxa enriba dela pode saberse con que ando a romper a cabeza. Cada vez que teño un novo proxecto de escritura atéigoa con libros que preciso para documentarme. No 2011, corrixindo Emily on the road, decateime diso, por obvio que pareza:

Libros (case todos de poesía, a pesar de estar consultando unha novela de Peter Handke), o caderno orixinal e correccións sobre o mecanoscrito. A cunca de café nun lugar estratéxico.

Seguindo co xogo, volvín fotografar a ditosa mesa ao ano seguinte, cando traballaba (unha vez máis) sobre Añón: 

A cunca de café aínda estaba alí.

Prefiro non ensinarvos o estado actual da mesa, que non ten nada de interese, a non ser que vos interesen as certificacións académicas, diplomas de cursos, apuntamentos de lingua inglesa e demais cacharradas. Só vos direi que a cunca de café fica no seu lugar, e "quen fica no seu lugar resiste/ quen non morre nin sequera coa morte posúe a vida".

Espero ser quen de manter a orde para que non volvan repetirse situacións coma esta: