7 haikus galegos

Noutra entrada anterior penduraba un texto onde había algunha alusión ao Facebook. Hai un par de noites, mentres vagaba pola rede, quixo a providencia que me "atopase" nesta rede social con dúas ex-alumnas. Estivemos lembrando os bos momentos pasados nas aulas, como aquela semana na que aprendemos a escribir haikus. 

Déralles algunhas nocións sobre este tipo de composición poética, convencido de que a escribir poesía apréndese, mais non se ensina. Aínda así, obtivemos un bo resultado no 1º Concurso de Haikus do Val Miñor: un poema de Alicia e outro de Belén (igual que o de Basilio) foron recoñecidos con cadansúa mención honorífica. Que felicidade!

Cando Belén deixou a conversa, vencida polo sono, Alicia e mais eu decidimos escribir entre os dous un haiku, como nos vellos tempos. Noite de abril, chuvia, a lúa chea aínda recente. Escribín o primeiro verso, ela continuou con outro e pechei eu co terceiro. Gustounos o resultado. Escribimos un máis; agora comezaba e remataba ela. E así até que pedín papas para poder ir durmir. Creo que soñei con isto:

En total fixemos sete. Aquí os tedes:

Na noite de abril

pingas de auga. 

Levan o sono. 

Noites de lúa chea, 

bágoas de luz

nas cereixeiras.

Noites na barca,

a luz brilla na casa. 

Arde o corazón.

Perla nocturna,

resplandece baixo o mar

a luz da lúa.

Clara luz lunar

brotando no meu peito.

Lirios florecen.

Valse da lúa.

A cereixeira danza

despois do solpor.

Reflexo no mar,

a flor de loto aberta

na noite calma.

Alicia Grandío Arbiol & Ramón Blanco, na madrugada do 12 de abril do 2012.

Aínda podería engadir eu un máis, como resumo do noso proceso creativo común:

Noite de chuvia,

sete haikus galegos,

lúa minguante.

Prometinlle a Alicia que escribiría esta entrada, e por iso quero dedicarlla. 

Non sei

Andaba eu a matinar sobre o bicentenario de Charles Dickens (1812-1870) e mais Francisco Añón (1812-1878) ao tempo que revisaba vellas lecturas das súas obras, anovadas nestes tempos difíciles, nos que mesmo ler a Marx xa non parece moda doutra época, cando entraba febreiro coa noticia da fin do canto de W. Szymborska. Deixei en suspense os varóns decimonónicos e cacheei nos andeis polo volume dos Versos escollidos que publicou Positivas hai pouco. A antoloxía, en edición bilingüe da man de Lucía Caeiro, mesmo engade un par de pequenos collages cos que a autora polaca agasallou esta edición en galego. Podo mencionar polo menos tres librarías onde lembro ter lido ao chou versos do seu derradeiro poemario (Aquí, 2009) mentres buscaba algún outro título na sección de poesía: "Eu, adolescente?/ Se de súpeto, aquí, agora, se presentase ante min,/ tería que saudala como a unha persoa próxima,/ a pesar de que é para min estraña e remota?".

Dez días despois da morte de Szymborska fun a Vilalba, xantar cuns amigos. Cando regresei xa andara a noite varias horas. Conducía mentres escoitaba a radio: un programa esotérico daba conta da romaría de San Campio (en San Ourente, Outes) e do ritual para expulsar o "mal cativo", é dicir, botar o demo fóra do corpo. De súpeto, no cambio horario, o parte de noticias comeza co falecemento de Whitney Houston, a muller que un día dixo: "O demo está en min. Son a miña mellor amiga ou a miña mellor inimiga". 

Nos días sucesivos terei ocasión de corroborar como os titulares que a crucificaron nos últimos anos aboian agora no interior de pompas fúnebres buscando o ceo. Mais daquela, fechado no coche, envolto na escuridade, só pensaba naquela remota tarde de domingo (debeu ser no Nadal de 1994) na que fun a Noia ver El guardaespaldas no cine Felipe de Castro, onde agora hai un supermercado. As escenas do filme confúndense coas trasnadas que faciamos dentro da sala, pero os recordos máis nítidos son os daquel adolescente subindo cos seus amigos a un Castromil ateigado de xente que tamén ía ao cinema, e a neve que os recibiu ao saír da sesión. 

Agora collo o libro de Szymborska e volvo ler: "Prefiro o cine./ Prefiro os gatos./ Prefiro os carballos na beira do Warta./ Prefiro Dickens a Dostoievski./ Prefiro que me guste a xente/ que amar a humanidade".

(Publicado no Artes & Letras Galicia, do diario ABC, o 25 de febreiro do 2012.)

Resurrección

Esta colaboración foi escrita hai tres anos, en Semana Santa, aos poucos meses de comezar a miña actividade no suplemento do ABC. Daquela aínda non me publicaban as "Flores de papel" na rede, así que fago constar que, co título de "Resurrección", apareceu no nº 4 de Artes & Letras Galicia, en abril de 2009.

Nunha entrevista recente, o historiador inglés Robin Lane Fox, especialista no mundo clásico, sostiña que se Homero coñecese a nosa época sentiría lástima polos poetas actuais (“son tan malos…”) e nunca se metería en Facebook. Aos poucos días, servo dalgún designio tráxico que non chego a entender (eu, pobre mortal) decidín que chegara a hora de crear aí o meu perfil, inda que só fose por acalar o coro de fanáticos que me convidaban a facelo en múltiples correos electrónicos. Deste xeito vin engrosar a nómina (máis ben pseudoanónima ca pseudónima, pois requírense datos reais para seren efectivos) dos moitos millóns de usuarios dunha das máis coñecidas redes sociais de internautas. As diversas defensas domésticas que teño escoitado sobre o invento inciden no feito de que posibilita resucitar o contacto coas vellas amizades, as previas á popularización da telefonía móbil e de internet (e aquelas que é mellor manter mortas?). No meu caso, non puiden resucitar á única persoa coa que perdín o contacto involuntariamente.

Cando quero estar cos amigos, en vez de pasar as páxinas virtuais do “libro de caras”, encárome con eles, como fixen na Semana Santa, tempo propicio para a resurrección da carne, da amizade e, como verán, da poesía. Na santa compaña de tres amigos vellos pasei unha tarde inmortal na vila de Rianxo. Un dos momentos máis emotivos foi a visita ao cemiterio de Tanxil, onde están enterrados Rafael Dieste e Manuel Antonio. Ningunha proba mellor de que a escritura se fai contra a morte ca aquela que nos ofrecen as lápidas, tan mudas mais tan elocuentes. Tamén nós permaneciamos calados e absortos, cal adictos cibernautas, pensando nas faces e nos libros dos poetas mortos, de todos os malditos poetas mortos. Despois da catarse dirixímonos á praia, onde, caendo a tarde, lemos poemas en voz alta (a voz que non teñen os mortos), coma quen lles fai unha ofrenda ás deidades marítimas, antes do periplo. 

De noite, retirado xa na deserta paz do lar, “con pocos, pero doctos libros juntos”, lin a face de Dieste baixo a luz do Rojo farol amante: “Quien muere y resucita / se embarca en el milagro”, pasei as páxinas da voz de Manuel Antonio De catro a catro: “Encadearemos adeuses de escuma / pra tódalas praias perdidas”, solemnemente, como se así puidese resucitar a amizade, a praia de Tanxil, o mundo clásico, e os malditos poetas mortos. 

Encarando a tumba de Manuel-Antonio

Como fin de Coresma, pareceume oportuno rescatar esta columna, quizais a primeira dunha serie de vellos textos que vaian aparecendo por aquí. Os amigos dos que falo son: Manuel L. Rodrigues (autor da fotografía), Manolo do Río e Roberto Abuín, dos cales xa falaba na entrada inicial deste blogue. 

Por certo, aquela persoa que buscaba resucitou. Só por iso pagou a pena perder horas e horas no Facebook, aínda en detrimento das horas ocupadas coa poesía. Espero non tardar moito en verlle outra vez a cara.

Cando baixei co can ao río

Este é Horus.

Naceu no 2009 e tróuxoo meu irmán, Nolo, para a casa. Agora é da familia. Igual ca Tita & Tito (de quen xa vos falei). Ademais é un compañeiro excelente para dar paseos e facer algo de exercicio polos montes de Cando. A única queixa que del podo dar é pola manía que ten de poñerse bravo cando nos atopamos con outros cans, porque é moi sitote, e xa ten levado algún escarmento por iso. 

Unha noite do Nadal pasado baixamos ao río. Camiñamos a carón da xunqueira, preto da casa, que é a ruta que facemos cando non dispoñemos de moito tempo. Naquela escuridade fun tecendo na mente algúns versos, enredados na canción "River of tears", de Eric Clapton. De volta na casa, o can foi para o seu apousentamento e eu para o estudio, onde puiden desfacerme dos versos que me tiñan preso. Foi así como escribín un poema para Horus. Publicáronmo no último número da revista Casa da Gramática. Igual queredes lelo...

CANDO BAIXEI CO CAN AO RÍO

Entrou decembro

era noite

hoxe cando baixei co can ao río

el vai sempre diante

a correr

só nos amarra unha corda de pensamentos

chovera toda a tarde e a terra estaba húmida

conforme descendiamos a costa deixando atrás os farois da estrada

a escuridade ía envolvéndonos

el afastábase e a negrura limitábame a vista 

cando eu paraba e deixaba de sentir as areas do camiño

remoídas polas botas

oíao escarvar na terra empozada levantando pedriñas que volvían caer

uñas contra pedras e pedras contra auga

como se estivese a desenterrar o segredo da súa especie

non se escoitaba correr o río

paxaros non se oían 

mirei a árbore na que acostumo velos pousados

as súas pólas esfolladas non foran tragadas pola noite

semellaban os dedos dunha man diante dos ollos querendo protexelos da claridade

porque a través delas brillaban as luces da outra banda

o seu fulgor percutiría aínda no río cando nós xa non estivésemos

comezou a caer unha chuvia moi fina que foi indo a máis

chamei polo can e veu

saltoume contra as pernas e estampou a súa marca de auga e terra 

a proba de que tamén pasamos por aquí

iniciamos o camiño de regreso

chegando á estrada volve a luz 

pouco a pouco 

a cada paso

agora o can vai canda min 

máis amodo ca antes

como querendo retrasar a chegada á casa

o seu cativerio

reviro a cabeza cara ao lugar escuro do que vimos 

onde debe estar o río dormente

a árbore espida sen paxaros que fai de man acenando un adeus

agora invisíbel

camiñar acolá era difícil e perigoso

mentres un non se afacía a ver ás escuras

mais tivemos que aprender a andar na noite 

a entrar na escuridade

igual que fomos aprendendo a entrar na vida.

As fotografías quitoullas meu irmán na praia de Broña en marzo de 2010. Daquela tería Horus un ano. Tamén el prefire ensinar as fotos de cando era máis novo.